Rogówka jest jedną z zewnętrznych struktur naszego oka, która w dużej mierze decyduje o tym jak widzimy otaczający nas świat. Moc optyczna rogówki stanowi o około 60% całej mocy naszego oka.
Najczęstszą ektazją rogówki (degeneracyjną, niezapalną chorobą rogówki) jest stożek rogówki (keratoconus gr. kerato – róg, łac. conus – stożek). Według różnych źródeł dotyka od 1 na 2000 Amerykanów[1] nawet do 1 na 500 Amerykanów[2]. W skrócie stożek rogówki powoduje ścieńczenie i nadmierne uwypuklenie rogówki w jej centralnej lub paracentralnej ( zwykle nosowej) części rogówki. Ale zacznijmy od tego jak powinna wyglądać prawidłowa rogówka.
Rogówka „idelana” i stożkowa
Kształt idealnej rogówki nie jest kulisty (nie jest wycinkiem sfery), ale ma formę asferyczną. Dzięki takiemu kształtowi, jest ona w stanie załamane światło skupić w jednym ognisku. Taki obraz może zostać uznany przez nasz mózg jako ostry, bez zniekształceń. Gdy jednak ten kształt zostanie zaburzony, załamane światło nie skupi się w jednym ognisku, a powstały obraz nie będzie wyraźny. W takiej sytuacji mamy do czynienia z zaburzeniem symetrii obrotowej rogówki, czyli z astygmatyzmem. Z takim zaburzeniem optyka potrafi sobie jednak bez większych problemów poradzić, dzięki zastosowaniu soczewki cylindrycznej (okularowej czy też kontaktowej). Soczewka ta pozwala w szybki sposób odzyskać prawidłową i zadowalającą nas ostrość widzenia.
Inaczej sytuacja przedstawia się kiedy mowa o stożku rogówki. W rogówce dotkniętej stożkiem rogówki zmiana jej kształtu nie jest regularna, ponieważ w dużej mierze wynika ze zmian chorobowych, które zachodzą na poziomie komórkowym.
Warstwy rogówki
Każda rogówka składa się z sześciu warstw. Są to kolejno: nabłonek, błona Bowmana, istota właściwa, warstwa Duy, błona Descemeta i śródbłonek. W przebiegu stożka rogówki odnotować można stopniowo zachodzące zmiany w każdej z warstw rogówki, tj.:
- progresywny rozkład błony Bowmana,
- przerzedzenie, ścieńczenie istoty właściwej i pokrywającego ją nabłonka
- fałdy lub przerwy w błonie Descemeta,
- bliznowacenia istoty właściwej rogówki,
- wybrzuszenie centralnej i paracentralnej części rogówki.
Ryc. 3 Obraz mikroskopowy rogówki w stożku, widoczne od lewej: przerwanie błony Bowmana, przerost nabłonka, bliznowacenie istoty właściwej rogówki oraz jej centralne ścieńczenie [4]
W konsekwencji tych wszystkich zmian, stopniowo dochodzi do ścieńczenia rogówki. Działanie ciśnienia wewnątrzgałkowego na normalnym poziomie (nie związanego z jaskrą) powoduje wypchnięcie pocienionej rogówki do przodu, prowadząc do uwypuklenia mającego kształt stożka.
Im bardziej stroma (wypukła) będzie rogówka, tym jej moc (w dioptriach) będzie większa i różna od pozostałej części rogówki, poza obszarem stożka. Konsekwencją tego może być bardzo wysoka wada wzroku (w tym astygmatyzm), a w dodatku na tyle nieregularna, że nie pozwala się skorygować standardowymi metodami np. okularami. Zachodzące w stożku zmiany, mogą być przyczyną widzenia podwójnego, lub nawet zwielokrotnionego. Jest to nierozerwalnie związane z nieregularną budową tkanki dotkniętej chorobą.
Zmiany w poszczególnych warstwach rogówki prowadzą również do pogorszenia wytrzymałości mechanicznej rogówki. Nabłonek ulega ścieńczeniu w samym szczycie stożka i bardzo łatwo można go uszkodzić, np.: nosząc nieprawidłowo dopasowane soczewki kontaktowe. Zwiększa się też ryzyko wystąpienia blizn, które są nieprzezierne, więc stanowią fizyczną przeszkodę w widzeniu.
Charakterystyka stożka rogówki – kiedy zaczyna się rozwijać?
Rozwój stożka rogówki zaczyna się najczęściej między 20 a 30 rokiem życia i kończy w okolicy 55. roku życia. Ponieważ stożek rogówki jest chorobą postępującą ważne jest, aby wykryć go możliwie jak najwcześniej i wprowadzić leczenie, które może ograniczyć jego rozwój oraz dać szansę na utrzymanie dobrego widzenia.
Stożek rogówki najczęściej dotyka oboje oczu, chociaż zaawansowanie choroby rzadko jest symetryczne.. Zwykle w jednym oku stożek rogówki jest większy, niż w drugim. Czynnik genetyczny.
Klasyfikacja stożka rogówki
Stożek rogówki, stożkowi nie równy. W zależności od obszaru rogówki na którym występuje, wypiętrzenia i grubości rogówki oraz ogólnego obrazu klinicznego, można zakwalifikować według kilku kryteriów.
Pierwszy z nich dotyczy obszaru rogówki, jaki objęty jest stożkiem. I tak wyróżniamy:
- stożek brodawkowy – mały, 5 mm przy środku rogówki
- stożek owalny – duży, poniżej środka rogówki,
- stożek ogólny – obejmujący ponad 75% rogówki,
Biorąc pod uwagę wielkość wypiętrzenia rogówki, to zgodnie z rosnącą mocą, stożek możemy podzielić na:
- stożek łagodny < 45 D
- stożek średni – do 52 D
- stożek ostry > 52 D
Najbardziej dokładna kwalifikacja, opiera się na wieloczynnikowej analizie wszystkich wyników badań wykonanych na etapie diagnozy. Analizuje się wówczas takie parametry jak: grubość rogówki, wielkość wypiętrzenia, lokalizacja, występowanie blizn, linii Vogta, pierścienia Fleischera, ryzyko lub występowanie hydrops’u (charakterystycznego obrzęku). Według tej kwalifikacji (stworzonej przez Amslera i Krumeicha) stożek dzieli się na 4 stopnie, które dokładnie zostały opisane w tabeli nr 1:
I. Postać subkliniczna
II. Wczesna forma
III. Postać umiarkowana
IV. Postać ciężka
| Stopień stożka | Wada refrakcji | Keratometria (wystromienie rogówki) | Grubość rogówki | Linie Vogta | Blizny rogówki |
|---|---|---|---|---|---|
| I | Krótkowzroczność i/lub astygmatyzm < 5 dioptrii | <48 dioptrii | >460µm | obecne | brak |
| II | Krótkowzroczność i/lub astygmatyzm w granicach 5-8 dioptrii | 48-53 dioptrii | 400-460 µm | Obecna | brak |
|
III |
Krótkowzroczność i/lub astygmatyzm w graniach 8-10 dioptrii | 53-55 dioptrii | 200-400 µm | Obecne | Brak |
| IV | Ciężka do zmierzenia | >55 dioptrii | <200 µm | brak | Obecne |
I tak w zależności od stopnia rogówki lekarz okulista jest w stanie zaproponować najskuteczniejszą ścieżkę postępowania mającą na celu zahamowanie progresji stożka rogówki.
Objawy stożka, które możesz zauważyć
Często pierwsze objawy stożka rogówki Pacjent może tłumaczyć zbyt intensywną pracą przy komputerze czy też alergiami. Dopiero dokładna diagnostyka umożliwi postawienie prawidłowej diagnozy. Jednak Twoją uwagę powinno powinny zwrócić następujące objawy:
- pogarszające się widzenie, szczególnie na jednym oku, szczególnie po zmierzchu,
- światłowstręt i łzawienie oczu,
- świąd i chęć pocierania oczu,
- widzenie podwójnie albo wielokrotnie z cieniami i przesunięciami – jednym okiem,
- uwypuklenie powieki dolnej przy spojrzeniu ku dołowi (przy bardzo zaawansowanych stożka) – czyli tzw. objaw Munsona,
- widzenie pogarszające się z miesiąca na miesiąc, kiedy do tej pory nie było problemów z widzeniem – głównie jeśli jesteś w okresie dorastania lub w wieku 20-35 lat,
- zmieniająca się korekcja okularowa – za często, lub problemy w dopasowaniu szkieł okularowych
- nietolerancja soczewek kontaktowych i ich częste wypadanie z oka.
Jeśli w Twojej rodzinie wystąpił stożek rogówki lub obserwujesz u siebie niepokojące objawy, zgłoś się do specjalisty. Wczesna diagnoza i profilaktyka są w stanie pomóc Ci zahamować rozwój stożka rogówki. To schorzenie można z powodzeniem leczyć, należy kontrolować i podejmować próby korekcji różnymi dostępnymi metodami. Najważniejsze jest to, aby stożek został wykryty w porę, w jak najwcześniejszym stadium i obserwowany. Wszystko po to, by w porę zareagować i podjąć kroki do zahamowania progresji zmian.
BIBLIOGRAFIA:
[1] US National Eye Institute, Facts About The Cornea and Corneal Disease Keratoconus. Accessed 12 Feb 2006.
[2] Weissman B.A., Yeung K.K. Keratoconus. eMedicine: Keratoconus. Accessed 12 Feb 2006.
[3] https://www.reviewofoptometry.com/article/more-details-on-duaand8217s-layer-of-the-cornea-41849
[4] https://secure.aao.org/zoomify/CorneaKeratoconus.htm
[5] https://millennialeye.com/articles/2016-jul-aug/insights-into-innovation/
[6] https://www.aao.org/eye-health/diseases/keratoconus-symptoms